Blockchain Çıkmazı Nedir?

Blockchain’in kullanıma sunulması, kullanıcıların merkezi olmayan ağ üzerinden işlem yapabileceği ve varlık oluşturabileceği gelişmiş bir ekosistemin temelini oluşturdu. Blockchain teknolojisi, kripto dünyasında günümüzde ilerlemelere yön veren üç temel kavramı destekler: merkeziyetsizlik, güvenlik ve ölçeklenebilirlik. Bu yenilikçi teknoloji, blockchain üzerinde işlem yapmak, işletmek, oluşturmak ve mali olarak para kazanmak için çeşitli yetenekleri keşfetmemizi sağladı. Ancak blockchain’in tüm yeteneklerini aynı anda optimize etmek zordur.

Blockchain teknolojisi, tam potansiyeline ulaşmasını engelleyen bir paradoksla karşı karşıya. Gelin bu blockchain sorununun ne olduğunu ve bunun üstesinden gelip gelemeyeceğimizi öğrenelim.

Blockchain Çıkmazı Nedir

Blockchain, aktarımların ve işlemlerin üçüncü bir tarafın onayını beklemeden gerçekleşebileceği bir sistemdir. Özel ve gizli bilgileri saklayan merkezi bir varlığa olan ihtiyacı ortadan kaldırmıştır.

Bu fikir, blockchain platformlarının güvenliği, merkezi olmayan yönetimi ve ölçeklenebilirliği optimize etmesini gerektiriyor. Ancak günümüzün sorunu, bu üç kavramı da yüksek seviyelerde optimize etmektir. Ethereum’un kurucu ortağı Vitalik Buterin bu durumu “Blockchain Trilemma” (Blockchain Çıkmazı ya da Blockchain Üçlemesi) olarak adlandırmaktadır.

Üçleme tanımına göre bu, üç alternatif göz önüne alındığında bazı kararlar verilmesi gerekmektedir. Bu durumda asıl sorun, merkezi olmayan yönetimi, ölçeklenebilirliği ve güvenliği aynı düzeyde optimize etmektir.

Bu bir çıkmazdır çünkü birini geliştirmek için diğerlerinden feragat etmeyi gerektirebilmektedir. Örneğin, blockchain’in ölçeklenebilirliğini artırmak, kavramsal olarak blockchain’in temellerine aykırı olan güvenlikten ödün verilmesine yol açabilir.

En son güncellemesinde, Ethereum 2.0 bu paradoksu çözeceğini iddia etti. Ancak bu yeni güncelleme hâlâ aşamalı olarak tanıtılıyor ve sorunu ne zaman ve nasıl çözeceği bilinmiyor.

Çıkmazın üç unsuruna, her birinin blockchain için ne anlama geldiğine ve blockchaine nasıl katkıda bulunduğuna daha derinlemesine bakalım.

Ölçeklenebilirlik

Ölçeklenebilir bir blockchain, ağın yoğun olduğu zamanlarda verimli bir şekilde çalışır ve çeşitli kullanım türlerini desteklemek için birden fazla blockchain protokol sisteminde kullanılabilir.

Ölçeklenebilirlik, çeşitli blockchain ağlarıyla çalışmasına olanak tanıyan ve geliştiricilere dijital varlıklar, finansal uygulamalar ve merkezi olmayan uygulamalar oluşturma ve çalıştırma fırsatı veren çok önemli bir blockchain özelliğidir. 

Yüksek düzeyde ölçeklenebilir blok zincirleri, geliştiricilerin işlevsellik veya kullanılabilirlikten ödün vermeden dApp’lerini birden fazla merkezi olmayan platformda yayınlamasına olanak tanır.

Ancak, doğrulayan düğümlerin ve aktif kullanıcıların sayısı göz önüne alındığında, ölçeklenebilirlik, işlem hacminin yönetilmesi açısından günümüz blockchain’i için kritik bir sorundur.

Bazı blok zincirleri saniyede 4.000 ila 6.000 işlemi işleyebilir. Ancak bu durum büyük olasılıkla 50.000 çevrimiçi kullanıcı başına birkaç düğüm düşmesiyle mümkün olmaktadır. Buradaki soru şu: Blockchain milyonlarca kişiye hizmet verirken benzer saniye başına işlem rakamlarını koruyabilecek mi?

Bitcoin ağını geleneksel sosyal medya platformlarıyla karşılaştırırsak, Facebook ve Twitter, BTC blok zincirindeki aktif cüzdanlardan çok daha fazla aylık kullanıcıya ev sahipliği yapıyor. 

BTC blok zincirinde, 2021’de 22 milyon aktif cüzdan bulunurken, Facebook neredeyse 3 milyar aktif kullanıcıya hizmet vermiştir. Bu, blockchain ağlarının yüksek performansı sürdürmek için kat etmesi gereken uzun bir yol olduğu anlamına geliyor.

Merkeziyetsizlik

Merkeziyetsizlik, Web 3.0 söz konusu olduğunda temel kavram olup günümüzün blockchain, kripto para birimleri ve uygulamalardaki güncellemelerinin çoğunu yönlendirmektedir. Merkezi olmayan ağlar, hiçbir merkezi otoritenin yapıyı yönetmemesini veya kontrol etmemesini, ancak yetkinin kullanıcılar arasında paylaşılmasını ve kontrolün dağıtılmasını gerektirmektedir.

Merkezi olmayan bir ağın nasıl çalıştığına bir göz atalım. Merkezi sistemler olmadan, belirlenen kurallara göre işlem yapılmasına olanak sağlayan, izinsiz bir yapıdır.

Madenciler bu ağda hayati bir rol oynuyor ve madenciler, blok zincirindeki işlemleri onaylamak için karmaşık denklemleri çözen bilgi işlem makineleridir. Bunun karşılığında madenciler veya doğrulama düğümleri işlem ücreti veya bazı durumlarda ödül sistemi olarak token kazanır.

Böylece Node yani düğümler, jetonlar ve ağa katkıları açısından eşit güçlere sahip olur; bu da, merkezi olmayan dünyada ağı eşit şekilde dağıtmanın harika bir yoludur. Merkezi olmayan ağdaki hiç kimse bağımsız olarak karar veremez. Bunun yerine, kararlar oylanarak fikir birliğine varılır.

Ancak bir blockchain ölçeklenebilirliği artırmak istiyorsa fikir birliği mekanizmasının herkesin oyunu kazanması zaman alabilir. Bu nedenle daha fazla ağ işlem süresine ve tıkanıklığa yol açar.

Ayrıca, kötü niyetli varlıkların doğrulama sürecine katılıp kararları kendi yararlarına yönlendirebilmesi nedeniyle bir güvenlik endişesi de bulunmaktadır.

Güvenlik

Güvenlik önemli bir husustur ve merkezi olmayan ağların temel bir özelliğidir. Blockchain üzerinde her gün milyonlarca işlem gerçekleşiyor ve gelişmiş bir güvenlik sistemi olmadan, bilgisayar korsanları kolayca sızarak cüzdanlardaki tüm varlıkları kurutabilir. Ethereum ve Bitcoin gibi ana blockchain ağları genellikle yeni ortaya çıkan ağlara göre daha iyi bir ağ güvenliği yapısına sahiptir. Bu nedenle blockchain’lerini ihlal etmek oldukça zordur.

Bilgisayar korsanlarının blockchain’leri hedeflemesinin ana nedeni, bunların açık kaynak olması ve herkesin karma kodları okuyabilmesi ve işlemleri izleyebilmesidir.

Blockchain güvenliği merkeziyetsizlik ve ölçeklenebilirlik gibi diğer unsurlara rağmen daha fazla çalışıyor diyebiliriz. Bir blockchain yüksek oranda ölçeklenebilir olduğunda, birden fazla ağ ve platformla çalıştığında güvenlik, sistemi daha fazla müdahale olmadan tutarlı tutmatadır.

Ayrıca, merkezi olmayan yönetim, kontrolün doğrulama düğümleri arasında yer aldığını ve yalnızca düğümlerin işlemler ve diğer hususlar hakkında karar verebileceği anlamına gelir. Ancak kötü niyetli düğümlerin oylamaya katılması ve kendi gündemlerine göre hareket etmesi durumunda bu durum güvenlik sorunlarına yol açabilir.

Bu nedenle güvenlikten taviz vermemek ve güvenlik kaygılarını göz önünde bulundurarak blockchain ölçeklenebilirliği ve merkezi olmayan yapıyı geliştirmeye odaklanmak önemlidir. Aksi takdirde tüm blockchain ekosistemi çökebilir.

Blockchain Çıkmazı Neden Oluyor?

Günümüzde blockchain’i geliştirmeye yönelik çabaların çoğu, tutarlılığı korurken bu tür ağların birden fazla zincir ve ağdaki birçok kullanıcı için kullanılabilir olmasını sağlayan ölçeklenebilirliğe odaklanıyor.

Ancak blockchain ağları, saniye başına gerçekleşen işlemlerde büyük bir artışı kaldıramaz ve büyük bir tıkanıklığa yol açarak blockchain’in istikrarını bozabilir ve güvenliğini zayıflatabilir.

Ayrıca, daha ölçeklenebilir bir blok zinciri, artan işlem isteklerine yanıt vermek için daha fazla doğrulayıcı düğüm anlamına demektir. Ancak bu durum, tüm düğümlerin güvenli olmasını sağlamalıdır çünkü kötü niyetli bir düğüm tüm ağı etkileyebilir ve yanlış emirleri tetikleyebilir.

Güvenlik, blockchain için o kadar temel bir öneme sahiptir ki tehlikeye atılamaz ve ölçeklenebilirlik veya merkezi olmayan yönetimdeki artış, güvenlik ihlallerine yol açabilir.

Dolayısıyla zor olan şey, üç unsur arasında optimum noktaya ulaşmaktır çünkü bir unsurun arttırılması büyük olasılıkla diğerinin azaltılması pahasına olacaktır.

Blockchain Çıkmazını Çözmenin Yolları

Bu sorunun kesin bir çözümü yok. Aksi takdirde şu anda bir sorun olmazdı. Ancak blockchain çıkmazını çözmek için çeşitli girişimler ve güncellemeler yapıldı. Bu girişimlerden bazılarını inceleyeceğiz ve çıkmazın çözümündeki rollerini tartışacağız.

Parçalama

Parçalama, blok zincirini daha küçük parçalara bölmek ve her bir alt blok zincirinin işlemleri ve bilgileri ayrı ayrı yönetmesine izin vermek anlamına gelir. Sonunda her biri işlemleri kendi soğuk cüzdanına göre gerçekleştirebilecek. Bu daha küçük blok zincirleri veya Parçalar daha sonra ana ağ üzerinden bağlanmaktadır.

Bu işlem, bilgileri her Parçaya atanan ve ayrı çalışan daha küçük parçalara bölerek tek bir blok zincirinin üzerindeki baskıyı ortadan kaldırmaktadır.

Bu çözüm, her bir Parça bağımsız olarak çalıştığı için blok zincirinin güvenliğini riske atmadan ölçeklendirilmesine yardımcı olur. Ayrıca, her şeyin ana blockchain üzerinde sıralanması yerine birkaç mini işlemin aynı anda gerçekleştirilmesi nedeniyle blockchain işlemlerini daha hızlı hale getirebilir.

Katman 2

Geliştiriciler, ana blockchain katmanına ikinci bir katman eklemenin işlem sürecini kolaylaştırabileceğini savunuyor. Ana ağ üzerinde oluşturulan ikinci bir katmanın kullanıma sunulması, bilgilerin daha hızlı ve daha verimli şekilde işlenmesine yardımcı olabilir.

Katman-2 veya yan zincir ana ağa bağlanır ve bilginin iki zincir arasında hareket etmesine olanak tanır. Yan zincir kendi kurallarıyla çalışır ve işlemleri ana ağa göstermeden sonuçlandırma yetkisine sahiptir.

Ardından, kullanıcılar arasında etkileşime izin vermek için akıllı sözleşmeler kullanılır. Bu çözüm parçalamaya benzer görünebilir. Ancak Katman 2, ana blok zincirine ikinci bir ağ katmanı eklemeye odaklanırken parçalama, ana blok zincirinin daha küçük parçalara bölünmesini ve ana ağın yapısının değiştirilmesini gerektirir.

Konsensüs Protokolü

Birçok blockchain, geleneksel iş kanıtı (PoW) doğrulama protokolünü Stake etme kanıtı (PoS) olarak değiştirmeye başladı. PoS, doğrulama düğümlerinin fikir birliği mekanizmasına katılmadan önce jetonlarını stake etmeleri gerektiği bir sistemdir.

Klasik olarak PoW, karmaşık algoritmaları yürütmek ve işlemleri doğrulamak için güçlü makinelere veya madencilere ihtiyaç duyuyordu. Ancak bu süreç zaman alıyordu ve önemli miktarda enerji gerektiriyordu.

Bu nedenle, doğrulama sürecine daha fazla düğüm eklemek daha iyi bir seçenektir; bu, düğümlerin kilitlenip tokenlarını stake ettikleri için iyi niyetle hareket etmelerini garantilemektedir.

Blockchain Çıkmazını Çözmeye Yönelik Devam Eden Çabalar

Bazı girişimler, mevcut blockchain’lere yeni güncellemeler getirerek bu sorunu çözmeye çalıştı. Önde gelen blockchain ağı Ethereum, Serenity yani Ethereum 2.0’a yapılan son güncellemeyle bu çıkmazın üstesinden gelmek için ciddi adımlar atmaya başladı.

Ayrıca yeni güncelleme, PoW mekanizmasından saniyede 100.000 işlem gerçekleştirmeyi vaat eden PoS sistemini de içeriyor. Ancak çıkmazın bu şekilde çözülmesi aşamalı bir süreç olduğundan zaman alacaktır.

Parçalama, yeni güncellemenin ana amacıydı: Yani blockchain’i daha küçük parçalara bölmek ve ölçeklenebilirliği geliştirmek. Ancak daha sonra Ethereum, zaman çizelgesinden parçalamayı çıkardığını ve bunun yerine Katman 2 zincirini benimseyeceğini duyurdu.

Blockchain Çıkmazını Neden Çözmemiz Gerekiyor?

Blockchain teknolojisi çok büyük bir potansiyele sahiptir ve günümüzdeki gelişmelere rağmen hâlâ başlangıç aşamasındadır. Teorik olarak bildiğimiz ancak nasıl uygulanabileceğini henüz çözemediğimiz çok sayıda işlevsellik bulunmaktadır.

Dolayısıyla bunları uygulayabilmek için hız sorunlarına çözüm bulmamız, işlemleri daha hızlı gerçekleştirmemiz, minimum sıkışıklık süreleriyle ve düşük ücretlerle yapmamız gerekiyor. 

Ancak blockchain’in daha da geliştirilmesi, onu bizim farkında olmadığımız öngörülemeyen güvenlik risklerine maruz bırakabilir. Bu nedenle geliştiriciler, blockchain’in geleceğini keşfetmeye devam etmek için blockchain’i şimdi güçlendirmenin çok önemli olduğunun farkında.

Sonuç olarak, blockchain 20 yıldan daha az bir süredir var ve büyü potansiyelinin keşfedilmesi gerekiyor. Bu sorunu çözdüğümüzde, blockchain işlevselliğinde yeni seviyelerin yolunu açabiliriz.

Sonuç

Ölçeklenebilirlik, güvenlik ve merkeziyetsizliğin geliştirilmesindeki zorlukları da içeren blockchain çıkmazı, blockchain geliştirmeyi zorlu hale getiriyor. Bu üç unsur blockchain için hayati önem taşıyor ancak görünen o ki bir unsurun arttırılması diğerinden ödün verilmesine yol açabilir. Bu blockchain sorununun üstesinden gelmek ve daha hızlı ve daha güvenli bir blockchaini teşvik etmek için çabalar devam ediyor. İşlemleri sorunsuz ve güvenli hale getirmek için parçalama ve katman-2’yi getiren ve 100.000 TPS işlemeyi vaat eden Ethereum 2.0 bu yaklaşımların bir örneğidir.

Son olarak, çıkmazı çözmek, bu yenilikçi teknolojiden yararlanmanın yeni yollarını açacak ve gelecekteki gelişmelerde keşfedebileceğimiz yeni seviyenin yalnızca yüzeyini çizebiliriz.